Sự Khác Biệt Rủi Ro Ảnh Hưởng Đến Giá Trị Tiền Tệ Như Thế Nào

Tại sao một số đồng tiền lại hành xử không thể đoán trước, trái ngược với logic của sự chênh lệch lãi suất?

Chào mừng đến với thế giới của chênh lệch rủi ro, một "anh hùng" (hoặc phản diện) thầm lặng trong câu chuyện định giá tiền tệ!

Chênh lệch rủi ro có ảnh hưởng đáng kể đến giá trị tiền tệ bằng cách tác động đến hành vi của các nhà đầu tư và giao dịch viên trên thị trường FX.

Chênh lệch Rủi ro là gì?

Giá trị tiền tệ không chỉ bị chi phối bởi chênh lệch lãi suất mà còn bởi chênh lệch rủi ro.

Hãy nghĩ về chênh lệch rủi ro như một "phí nguy hiểm" giữa các quốc gia.

Chênh lệch rủi ro là sự khác biệt về mức độ rủi ro được nhận thức giữa các quốc gia.

Trong khi chênh lệch lãi suất mang lại động lực (lợi suất cao hơn) cho các nhà giao dịch carry mua một loại tiền tệ so với loại khác, thì chênh lệch rủi ro phản ánh mức độ lợi nhuận thêm mà các nhà đầu tư yêu cầu để bù đắp cho mức độ rủi ro chính trị, kinh tế và các rủi ro khác cao hơn của một quốc gia.

Chênh lệch lãi suất đề cập đến sự khác biệt về lãi suất giữa hai đồng tiền trong một cặp. Sự khác biệt này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sức mạnh tiền tệ, vì lãi suất cao hơn có xu hướng thu hút đầu tư nước ngoài, làm tăng nhu cầu đối với loại tiền đó. Ngược lại, lãi suất thấp hơn có thể dẫn đến dòng vốn chảy ra ngoài, làm suy yếu đồng tiền.

Hiệu Ứng Phí Nguy Hiểm

Hãy tưởng tượng tình huống này: Hai quốc gia có lãi suất giống nhau, nhưng Quốc gia A vừa có chính phủ thứ ba sụp đổ trong năm nay, trong khi Quốc gia B ổn định như núi.

Đồng tiền của Quốc gia A có khả năng sẽ giao dịch với mức chiết khấu. Các nhà đầu tư cần bồi thường thêm cho chuyến tàu lượn chính trị mà họ đang tham gia!

Lãi suất cao thường hấp dẫn các nhà đầu tư vì chúng mang lại lợi nhuận tốt hơn. Nhưng nếu rủi ro chính trị quá lớn, chúng có thể khiến các nhà đầu tư sợ hãi và làm cho những lãi suất cao này kém hấp dẫn hơn,

Dù lãi suất cao đáng lẽ làm cho đồng tiền trở nên hấp dẫn, sự bất ổn gây ra bởi rủi ro chính trị lại làm lung lay niềm tin của nhà đầu tư.

Đây là lý do tại sao chúng ta thường thấy các đồng tiền hành xử theo những cách khiến các nhà giao dịch tiền tệ tập trung vào lãi suất phải vò đầu bứt tai.

Về cơ bản, nếu hai quốc gia có lãi suất tương tự nhưng một quốc gia bị coi là rủi ro hơn, đồng tiền của quốc gia đó có thể giao dịch với mức chiết khấu (hoặc yêu cầu lợi suất cao hơn).

Các cú sốc tới nhận thức rủi ro của các nhà đầu tư ("các cú sốc phí rủi ro FX") có thể củng cố hoặc bù đắp tác động của lãi suất đối với tỷ giá hối đoái, tùy thuộc vào việc một cú sốc nhất định khiến tài sản của một loại tiền tệ có vẻ an toàn hơn hoặc rủi ro hơn so với tài sản của một loại tiền tệ khác.

Điều này giúp giải thích tại sao tỷ giá hối đoái thường lệch khỏi dự đoán chỉ dựa trên chênh lệch lãi suất... các nhà đầu tư yêu cầu một khoản phí rủi ro để giữ tài sản bằng các loại tiền tệ được coi là kém ổn định hoặc dễ xảy ra các sự kiện bất lợi hơn.

Phí rủi ro là khoản bồi thường thêm mà các nhà đầu tư yêu cầu để giữ tài sản hoặc tiền tệ với rủi ro được nhận thức cao hơn. Một khoản phí rủi ro cao hơn trong một loại tiền tệ so với một loại khác có thể làm cho loại tiền tệ sau trở nên hấp dẫn hơn, dẫn đến sự tăng giá của nó. Ví dụ, nếu các nhà đầu tư nhận thấy một đồng tiền nước ngoài có rủi ro hơn do bất ổn chính trị hoặc bất ổn kinh tế, họ có thể yêu cầu một khoản phí rủi ro cao hơn, có thể dẫn đến sự giảm giá của tỷ giá hối đoái.

Bốn Loại Rủi Ro Ảnh Hưởng Đến Giá Trị Tiền Tệ

Hãy khám phá một số khía cạnh của chênh lệch rủi ro: chính trị, tín dụng chủ quyền, kinh tế vĩ mô, và pháp lý, và cách mà chúng đã ảnh hưởng đến các cặp đồng tiền lớn trong lịch sử gần đây.

1. Rủi Ro Chính Trị

Sự bất ổn hoặc không chắc chắn về chính trị ảnh hưởng đáng kể đến tỷ giá hối đoái khi các nhà đầu tư điều chỉnh vì rủi ro của các kết quả không thuận lợi.

Một quốc gia có rủi ro chính trị lớn hơn (các cuộc bầu cử với kết quả không chắc chắn, căng thẳng địa chính trị, bất ổn xã hội, tắc nghẽn chính sách) thường sẽ thấy đồng tiền của mình suy yếu so với các quốc gia có chính phủ ổn định.

Câu chuyện Brexit đã minh chứng rõ ràng cho hiệu ứng này với đồng bảng Anh. Khi thị trường bắt đầu định giá cao hơn khả năng một cuộc bỏ phiếu "Rời khỏi" trước cuộc trưng cầu dân ý năm 2016, bảng Anh liên tục giảm.

Khi kết quả rời khỏi hiện thực, GBP giảm khoảng 7% qua đêm so với các đồng tiền chính, mặc dù không có thay đổi ngay lập tức về lãi suất.

Điều này phản ánh sự gia tăng đột ngột trong nhận thức rủi ro của Vương quốc Anh. Thị trường tin rằng Brexit sẽ gây hại cho nền kinh tế Anh, do đó họ yêu cầu một khoản phí rủi ro cao hơn (thông qua bảng Anh rẻ hơn) để giữ tài sản của Vương quốc Anh.

Khi khả năng xảy ra kết quả chính trị rủi ro tăng lên, các nhà đầu tư tránh xa đồng tiền bị ảnh hưởng.

Trong trường hợp Brexit, khi khả năng chiến thắng của phe Rời khỏi tiến đến 50%, việc sở hữu bảng Anh trở nên rủi ro hơn, và các nhà đầu tư tái phân bổ danh mục đầu tư của họ tránh xa loại tiền tệ này. Về cơ bản, sự không chắc chắn chính trị gia tăng đã chuyển thành một phí rủi ro chính trị đối với GBP.

Khi sự không chắc chắn chính trị được giải quyết, một đồng tiền có thể phục hồi nếu "mức chiết khấu rủi ro" giảm.

Ví dụ, nhiều năm sau cuộc trưng cầu dân ý, khi một chiến thắng bầu cử ủng hộ Brexit quyết định vào năm 2019 cuối cùng đã giải quyết những nghi ngờ về việc liệu Brexit có xảy ra hay không, bảng Anh đã tăng khoảng 2% trong một thời gian ngắn. Thị trường diễn giải sự không chắc chắn đã được giải quyết là giảm phí rủi ro đối với GBP.

Nhìn chung, các đồng tiền thường suy yếu trước các cuộc bầu cử hoặc trưng cầu dân ý gây tranh cãi và phục hồi nếu một kết quả thân thiện với thị trường hoặc ít nhất là quyết định giảm sự không chắc chắn.

Sự khác biệt về rủi ro chính trị cũng giải thích tại sao các đồng tiền như yên Nhật và franc Thụy Sĩ (từ các quốc gia có chính phủ ổn định và rủi ro địa chính trị thấp) có xu hướng mạnh lên trong các cuộc khủng hoảng chính trị toàn cầu.

2. Rủi Ro Tín Dụng Chủ Quyền

Rủi ro tín dụng chủ quyền là rủi ro được nhận thức về việc một quốc gia vỡ nợ hoặc rơi vào khủng hoảng tài chính.

Các đồng tiền cực kỳ nhạy cảm với độ tin cậy tài chính và tính bền vững của nợ của một quốc gia. Nếu các nhà đầu tư tin rằng tài chính chính phủ của một quốc gia nào đó bấp bênh hơn so với một quốc gia khác, họ có thể yêu cầu một khoản phí bảo hiểm (lợi suất cao hơn và/hoặc một đồng tiền yếu hơn) để giữ trái phiếu hoặc các tài sản khác của quốc gia đó.

Khủng hoảng nợ chủ quyền Khu vực đồng euro (2010-2012) cung cấp một ví dụ rõ ràng.

Khi Hy Lạp, Ý, và các thành viên ngoại vi của khu vực đồng euro khác thấy lợi suất trái phiếu của họ tăng vọt do lo ngại vỡ nợ, đồng euro yếu đi đáng kể so với các đồng tiền an toàn hơn như đô la Mỹ và franc Thụy Sĩ.

Vốn đầu tư đã tháo chạy khỏi các tài sản bằng đồng euro vào những nơi trú ẩn an toàn hơn. Những lo ngại về sự tan rã của đồng euro hoặc vỡ nợ ở các nước ngoại vi đồng euro đã đẩy đồng franc Thụy Sĩ an toàn cao điểm lên mức đỉnh kỷ lục so với đồng euro.

Đồng franc Thụy Sĩ tăng mạnh đến mức Ngân hàng Quốc gia Thụy Sĩ cuối cùng phải giới hạn sự tăng giá của nó.

Điều này là một ví dụ về chênh lệch rủi ro: tín dụng vững chắc và ổn định chính trị của Thụy Sĩ khiến CHF cực kỳ hấp dẫn so với một đồng euro đầy rủi ro.

Chỉ khi các hành động quyết định (như cam kết hỗ trợ của Ngân hàng Trung ương Châu Âu) giảm bớt lo ngại về sự tan rã của đồng euro thì đồng euro mới ổn định.

Ngay cả giữa các đồng tiền lớn không thuộc Euro, sự khác biệt về rủi ro chủ quyền cũng đóng vai trò. Đô la Mỹ thường có rủi ro vỡ nợ tối thiểu, được hỗ trợ bởi thị trường trái phiếu chính phủ lớn nhất thế giới.

Điều này góp phần vào vị thế nơi trú ẩn an toàn của đô la. Tuy nhiên, nếu độ tin cậy tài khóa của Mỹ bị đặt câu hỏi (trong các bế tắc về trần nợ hoặc sự thay đổi bất ngờ về chính sách tài khóa), đô la có thể bị ảnh hưởng bởi một khoản phí rủi ro gia tăng.

3. Rủi Ro Kinh Tế Vĩ Mô

Ngoài các lo ngại về chính trị và tín dụng, sự ổn định kinh tế vĩ mô rộng hơn là một thành phần quan trọng của chênh lệch rủi ro.

Các nhà đầu tư thích các đồng tiền từ các nền kinh tế có tăng trưởng dự đoán được, lạm phát thấp và ổn định, và chính sách kinh tế đáng tin cậy.

Chính sách kinh tế đề cập đến các hành động và chiến lược được thực hiện bởi các chính phủ và ngân hàng trung ương để ảnh hưởng đến nền kinh tế của một quốc gia.

Các chính sách này nhằm đạt được các mục tiêu chính như tăng trưởng kinh tế ổn định, thất nghiệp thấp, ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát), và tài chính công bền vững.

Chúng thường được chia thành chính sách tiền tệ (do ngân hàng trung ương kiểm soát, liên quan đến lãi suất và cung tiền) và chính sách tài khóa (do chính phủ quản lý, liên quan đến thuế và chi tiêu công).

Các loại chính sách kinh tế khác bao gồm chính sách thương mại (thuế quan, hiệp định thương mại), chính sách quy định (các quy định về kinh doanh và thị trường tài chính), và cải cách cơ cấu (luật lao động, đầu tư cơ sở hạ tầng).

Nếu nền kinh tế của một quốc gia dễ xảy ra chu kỳ bùng nổ và suy thoái, lạm phát cao hoặc quản lý chính sách kinh tế kém, đồng tiền của nó sẽ mang một mức chiết khấu rủi ro so với các đồng tiền ổn định hơn.

Cuối năm 2022 cung cấp một ví dụ sống động về rủi ro kinh tế vĩ mô do chính sách gây ra với bảng Anh.

Chính phủ Anh đã bất ngờ công bố "ngân sách nhỏ" đề xuất cắt giảm thuế không được tài trợ và tăng chi tiêu, đã làm cho các nhà đầu tư lo lắng về tính bền vững tài chính và lạm phát, gây tổn hại đến niềm tin vào chính sách của Anh.

Mặc dù kỳ vọng về việc tăng lãi suất của Ngân hàng Anh tăng lên (điều này thường sẽ hỗ trợ cho đồng tiền), bảng Anh đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đô la!

Sự tăng lãi suất của Vương quốc Anh đã bị áp đảo bởi sự gia tăng nhận thức rủi ro về tài sản của Vương quốc Anh.

Việc bán tháo bảng Anh phản ánh một chênh lệch rủi ro cao hơn, nơi các nhà đầu tư yêu cầu một bảng Anh rẻ hơn để bù đắp cho triển vọng chính sách kinh tế vĩ mô không chắc chắn của Vương quốc Anh. Chỉ sau khi kế hoạch tài khóa được đảo ngược và uy tín một phần được khôi phục, bảng Anh mới phục hồi.

Nhìn chung, các đồng tiền của các quốc gia có lạm phát cao hoặc biến động tăng trưởng có xu hướng giao dịch với mức chiết khấu.

Nếu Quốc gia A liên tục đạt được mục tiêu lạm phát của mình và duy trì sự tăng trưởng ổn định trong khi Quốc gia B trải qua các đợt biến động lạm phát và suy thoái thường xuyên, các nhà đầu tư sẽ xem đồng tiền của B là rủi ro hơn. Họ có thể yêu cầu lãi suất cao hơn ở B (một phí rủi ro thêm) và vẫn thích đồng tiền của A vì sự ổn định của nó.

Trong năm qua, Mỹ và khu vực đồng euro đã trải qua lạm phát cao, nhưng Mỹ đã phản ứng nhanh hơn với thắt chặt chính sách tiền tệ, giúp củng cố niềm tin vào đồng đô la so với đồng euro.

Trong khi đó, Vương quốc Anh phải đối mặt với một đợt bùng phát lạm phát độc đáo và một số sự cố chính sách, khiến bảng Anh tương đối yếu hơn cho đến khi rủi ro giảm bớt.

Uy tín của ngân hàng trung ương là điều quan trọng: nếu một ngân hàng trung ương được nhận thức là "tụt hậu so với tình hình" hoặc bị đặt dưới áp lực chính trị, đồng tiền của nó có thể chịu thiệt hại.

Ví dụ, chính sách chính sách siêu dễ kéo dài của Ngân hàng Nhật Bản đôi khi đã khiến yên Nhật trở thành đồng tiền tài trợ, nhưng nếu thị trường tin rằng việc bình thường hóa chính sách có thể bị xử lý sai, rủi ro đó có thể đè nặng lên đồng yên.

4. Rủi Ro Pháp Lý và Quy Định

Một tập hợp yếu tố khó nhận biết hơn nhưng quan trọng là rủi ro về quy định, pháp lý, và thể chế.

Những yếu tố này bao gồm rủi ro về sự thay đổi đột ngột trong luật pháp hoặc quy định (kiểm soát vốn, quốc hữu hóa tài sản, các vấn đề thực thi hợp đồng) và sức mạnh tổng thể của các thể chế (quyền lực pháp luật, quyền sở hữu, minh bạch quy định).

Nếu các nhà đầu tư lo sợ rằng quy định của một quốc gia có thể thay đổi tùy tiện hoặc rằng các khoản đầu tư của họ không được bảo vệ, họ sẽ xem đồng tiền của quốc gia đó là rủi ro hơn.

Các nền kinh tế tiên tiến lớn thường đạt điểm cao về sự ổn định thể chế, nhưng ngay cả trong số đó, sự xói mòn nhận thức về các chuẩn mực thể chế hoặc sự thay đổi chính sách không thể đoán trước có thể làm tổn hại đến đồng tiền.

Đầu năm 2025, Mỹ đã làm thị trường bất ngờ với các đe dọa thuế quan mạnh mẽ (các "thuế quan Ngày Giải Phóng").

Thông thường, trong thời kỳ bất ổn toàn cầu, đô la sẽ tăng giá như một nơi trú ẩn an toàn. Nhưng lần này, đô la giảm mạnh cùng với trái phiếu Mỹ, một sự suy giảm song song bất thường được cho là do lo ngại rằng chính sách không thể đoán trước của Mỹ đang làm suy yếu niềm tin vào tài sản bằng đô la.

Rủi ro quy định/chính sách được giới thiệu bởi các động thái thuế quan đột ngột đã khiến cho việc đánh giá lại sự hấp dẫn cấu trúc của đồng đô la.

Điều này nhắc nhở rằng ngay cả đồng tiền dự trữ của thế giới cũng mang một khoản phí rủi ro có thể tăng lên nếu tính dự đoán thể chế của nó bị nghi ngờ.

Chênh lệch rủi ro quy định thường thấy rõ hơn giữa thị trường phát triển và thị trường mới nổi.

Các nền kinh tế mới nổi đã áp dụng việc kiểm soát vốn hoặc có bảo vệ pháp lý yếu hơn có xu hướng có rủi ro tiền tệ kéo dài.

Nếu Quốc gia X có lịch sử đóng băng dòng vốn trong khủng hoảng, các nhà đầu tư sẽ luôn chiết khấu đồng tiền của X so với thị trường tự do hơn.

Chu Kỳ Tâm Lý Rủi Ro và Dòng Tiền An Toàn

Chênh lệch rủi ro không phải là tĩnh, chúng có xu hướng thể hiện rõ nhất trong sự thay đổi tâm lý rủi ro toàn cầu.

Trong thời kỳ căng thẳng thị trường ("rủi ro thấp"), khoảng cách giữa các đồng tiền trú ẩn an toàn và các đồng tiền rủi ro rộng ra đáng kể.

Các nhà đầu tư đổ xô vào các đồng tiền được coi là nơi trú ẩn an toàn (thường là đô la Mỹ, yên Nhật và franc Thụy Sĩ).

Và họ bán tháo các đồng tiền được coi là có rủi ro cao hơn hoặc "beta cao" (như đô la Úc, đô la Canada, bảng Anh, và phần nào đó là đồng euro).

Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, đô la Mỹ và yên Nhật (các đồng tiền tài trợ cho nhiều giao dịch carry) tăng giá mạnh khi các nhà đầu tư hủy bỏ vị thế trong các đồng tiền rủi ro hơn.

Khi sự biến động tăng cao, đồng tiền có lợi suất càng cao, nó càng giảm mạnh so với đô la và yên. Các đồng tiền "mục tiêu" có lợi suất cao như real Brazil, lira Thổ Nhĩ Kỳ và đô la Úc bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Sự đảo ngược rủi ro nghiêm trọng đến mức với mỗi 1% lợi suất lãi suất bổ sung mà một đồng tiền cung cấp, đồng tiền đó đã chịu sự suy giảm khoảng 2.6% lớn hơn trong cuộc khủng hoảng, xóa sạch nhiều năm lợi nhuận từ giao dịch carry!

Điều này minh họa cách mà trong một môi trường rủi ro thấp, các nhà đầu tư ưu tiên sự an toàn hơn là lợi suất: chênh lệch rủi ro trở nên vô cùng quan trọng, gây thiệt hại cho các đồng tiền có lợi suất cao trước đó.

Ngay cả trong số các đồng tiền lớn, chúng ta thấy động lực này. Trong những đợt rủi ro thấp gần đây, chẳng hạn như căng thẳng thương mại Mỹ-Trung hoặc lo ngại chiến tranh Nga-Ukraine đầu năm 2022, đô la Mỹ và yên tăng giá trong khi euro, bảng Anh và các đồng tiền hàng hóa giảm.

Đu quay này về cơ bản là thị trường tái định giá chênh lệch rủi ro một cách nhanh chóng: trong những thời điểm "rủi ro cao", các đồng tiền có lợi suất cao hơn hoặc liên kết với tăng trưởng có xu hướng mạnh lên (phí rủi ro của chúng thu nhỏ lại), nhưng trong những thời điểm "rủi ro thấp", phí rủi ro của các đồng tiền đó tăng vọt và giá trị của chúng giảm.

Yên Nhật là một ví dụ điển hình về nơi trú ẩn an toàn: mặc dù có lợi suất gần như bằng không, nó thường tăng giá trong thời kỳ bất ổn toàn cầu.

Tại sao? Các nhà đầu tư biết Nhật Bản có tài sản bên ngoài dồi dào (sở hữu lượng lớn đầu tư nước ngoài ngoài biên giới của mình) và rủi ro chính trị thấp, vì vậy họ tin tưởng yên Nhật là nơi lưu trữ giá trị khi sự không chắc chắn thống trị.

Ngược lại, đồng euro, mặc dù là một đồng tiền lớn, thường suy yếu trong xu hướng rủi ro toàn cầu vì các phần của khu vực đồng euro bị coi là dễ bị tổn thương và đồng euro thiếu vị thế trú ẩn an toàn duy nhất như USD hoặc JPY.

Dù đô la Mỹ được coi là nơi trú ẩn an toàn hàng đầu (thu lợi từ hầu hết các cuộc khủng hoảng), nếu một cú sốc lấy trung tâm ở Mỹ làm suy yếu niềm tin vào tài sản Mỹ, đô la có thể tạm thời mất đi vị trí đó.

Quản lý tỷ giá cần phải theo dõi các chu kỳ tâm lý rủi ro này, cũng như sự thay đổi của tâm lý rủi ro toàn cầu, có thể khuếch đại mạnh mẽ chênh lệch rủi ro quốc gia cơ bản.

Kết Luận: Chênh Lệch Rủi Ro Quan Trọng

Chênh lệch rủi ro là một động lực quan trọng, độc lập của giá trị tiền tệ bên cạnh các yếu tố cơ bản truyền thống như lãi suất và dòng chảy thương mại.

Sức mạnh hay yếu của một đồng tiền không thể được hiểu đầy đủ nếu không xem xét nhận thức của thị trường về rủi ro của quốc gia cơ bản.

Sự bất ổn chính trị, căng thẳng tín dụng chủ quyền, biến động kinh tế vĩ mô, và sự không chắc chắn về quy định đều nâng mức phí rủi ro mà các nhà đầu tư tổ chức yêu cầu, thường chuyển thành một đồng tiền yếu hơn so với đối tác an toàn hơn.

Chúng ta đã thấy điều này giữa các cặp đồng tiền lớn: USD, EUR, JPY, GBP (và những loại khác như CHF) liên tục phản ứng không chỉ với chênh lệch lợi suất mà còn với chênh lệch rủi ro.

Sự trượt giá của euro trong cuộc khủng hoảng nợ, sự biến động liên quan đến Brexit của bảng Anh, sự bùng nổ của yên trong hoảng loạn toàn cầu, hoặc sự biến động của đô la với chính sách Mỹ không thể đoán trước đều nhấn mạnh rằng tỷ giá hối đoái bao gồm một cơ chế đánh giá rủi ro.

Với các nhà giao dịch ngoại hối, bài học là rủi ro thấp có thể quan trọng như lợi nhuận cao trong việc hỗ trợ một đồng tiền.

Một quốc gia duy trì sự ổn định chính trị, sự vững vàng về tài khóa, tính dự đoán kinh tế, và các thể chế đáng tin cậy thường có đồng tiền mạnh hơn so với một lựa chọn lợi suất cao hơn nhưng rủi ro hơn.

Trong thế giới tiền tệ, không chỉ ai trả nhiều nhất; mà còn là ai giúp bạn ngủ ngon vào ban đêm!